مقدمه:
در دنیای امروز، شیوه‌های فرزندپروری 👶 به طور مداوم در حال تغییر و تحول هستند. یکی از این شیوه‌ها که در سال‌های اخیر بسیار رایج شده است، فرزندپروری هلیکوپتری 🚁 نام دارد.
والدین هلیکوپتری مانند هلیکوپترهایی هستند که مدام در حال پرواز بر فراز فرزندانشان هستند و تمام حرکات و فعالیت‌های آن‌ها را زیر نظر دارند.
اما آیا این نظارت مداوم 🧐 واقعاً به نفع فرزندان است؟ 🤔 در این مقاله، به بررسی عمیق ویژگی‌های والدین هلیکوپتری، مزایا و معایب این شیوه فرزندپروری و راهکارهایی برای پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
فصل اول: والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند؟ 🚁
1. تعریف فرزندپروری هلیکوپتری
فرزندپروری هلیکوپتری 🚁 یک شیوه تربیتی است که در آن والدین نظارت بیش از حد 🧐 بر تمام جنبه‌های زندگی فرزندان خود دارند.
آن‌ها مانند هلیکوپترهایی هستند که مدام در حال پرواز بر فراز فرزندانشان هستند و تمام حرکات و فعالیت‌های آن‌ها را زیر نظر دارند.
2. ویژگی‌های والدین هلیکوپتری
دکتر میچل رینولدز، روان‌شناس بالینی، می‌گوید:
“والدین هلیکوپتری تمایل بیش از حدی برای محافظت از فرزندان خود دارند و مدام نگران آن‌ها هستند.
بیشتر اوقات برنامه‌های ریز و درشت فرزندشان را مدیریت می‌کنند و همیشه به دنبال آن هستند که همه‌چیز را برای فرزندشان راحت‌تر کنند.”
دکتر کارولین دایچ، نویسنده کتاب “اختلالات اضطرابی”، می‌گوید:
“والدین هلیکوپتری همیشه در قبال تجربیات و به ویژه موفقیت‌ها یا شکست‌های فرزندانشان خود را مسئول می‌دانند.
این افراد به نقش پررنگ خود در زندگی فرزندشان بسیار افتخار می‌کنند و معتقدند که این شیوه فرزندپروری هیچ مشکلی ندارد.”
به طور خلاصه، والدین هلیکوپتری:
- بیش از حد محافظت‌کننده و کنترل‌گر هستند.
- خود را مسئول تمام اتفاقات زندگی فرزندشان می‌دانند.
- حق انتخاب را از فرزندشان می‌گیرند.
- دوستان و فعالیت‌های روزانه فرزندشان را خودشان انتخاب می‌کنند.
- همیشه خودشان را وارد بازی بچه می‌کنند.
- اجازه نمی‌دهند فرزندشان کمی با خودش خلوت کند و تنهایی سرگرم باشد.
فصل دوم: چرا والدین هلیکوپتری می‌شوند؟ 🤔
1. ترس از عواقب ناگوار 😨
همه والدین دوست دارند فرزندشان همیشه شاد و موفق باشد.
اما والدین هلیکوپتری 🚁 همیشه از طرد شدن فرزندشان یا شکست خوردن او واهمه دارند و می‌خواهند به هر طریقی جلوی این اتفاقات ناگوار را بگیرند.
گرچه شکست خوردن فرزند اتفاقی ناراحت‌کننده است،
اما همین اشتباهات کودک و چالش‌های مختلف
مهم‌ترین عامل موفقیت افراد و افزایش تاب‌آوری آن‌ها محسوب می‌شوند.
والدین هلیکوپتری می‌خواهند از هر اتفاق ناگواری که در کمین فرزندشان است، پیشگیری کنند،
در حالی که نمی‌دانند با این کار چه آسیبی به شخصیت فرزندشان می‌زنند.
2. احساس اضطراب 😟
نگرانی در زمینه‌های مختلف از جمله اقتصاد، بازار کار و مشکلات اجتماعی
ممکن است والدین را وادار کند تا برای محافظت از فرزندشان
مدام در زندگی او دخالت و به این نحو از او مراقبت کنند.
این احساس اضطراب و نگرانی ممکن است والدین را به این باور برساند که
می‌توانند فرزندشان را از همه آسیب‌ها مصون بدارند،
اما این باور درستی نیست.
3. جبران بیش از حد 🤕
والدینی که در کودکی به آن‌ها بی‌توجهی شده است یا آن‌ها را نادیده گرفته‌اند
ممکن است برای جبران این رفتارها
بخواهند بیش از حد فرزندشان را کنترل کنند.
4. تأثیرپذیری از والدین دیگر 👥
گاهی برخی والدین با دیدن والدین هلیکوپتری دیگر و رفتارها و توجه‌های بیش از حد آن‌ها،
عذاب وجدان می‌گیرند و فکر می‌کنند خودشان والدین خوبی برای فرزندانشان نیستند.
و برای جبران، رفتارهایشان را تغییر می‌دهند و به والدین هلیکوپتری تبدیل می‌شوند.
فصل سوم: تأثیرات منفی والدین هلیکوپتری ⛔️
بسیاری از والدین هلیکوپتری در ابتدا با هدف مراقبت از فرزندشان و توجه به او
این شیوه را در پیش می‌گیرند.
اما به تدریج رفتارهای نظارتی آن‌ها افزایش می‌یابد و
می‌خواهند خودشان را در تمام فعالیت‌های مربوط به فرزندشان دخالت بدهند.
در این بخش، به مهم‌ترین تأثیرات منفی والدین هلیکوپتری 🚁 بر فرزندان 👶 می‌پردازیم:
1. کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس 💔
مشکل اصلی فرزندپروری بیش از حد کنترل‌گرانه این است که نتیجه‌ای معکوس می‌دهد.
والدین هلیکوپتری 🚁 مدام برای بهبود عملکرد فرزندشان در فعالیت‌های مختلف مربوط به او دخالت می‌کنند.
و انجام بیش از حد این کار این حس را به فرزندشان منتقل می‌کند که:
“والدینم به من اعتماد کافی برای انجام این کار را ندارند.”
و اعتماد به نفس کودک خدشه‌دار می‌شود.
2. تقویت نشدن مهارت‌های مقابله‌ای 🤕
اگر قرار باشد والدین در تمام ناکامی‌ها و لحظات ناگوار فرزندشان کنارش باشندیا برای **پیشگیری از اتفاقات ناگوار**
مدام در حال انجام اقدامات مختلف باشند،پس چه زمانی کودک یاد می‌گیرد که شکست‌هایش را درک کند،با آن‌ها کنار بیاید ودر پی تلاش برای پیشرفت کردن باشد؟
والدین هلیکوپتری 🚁مانع از تقویت مهارت‌های مقابله‌ای در وجود فرزندشان می‌شوند.
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد،والدینی که بیش از حد بر رفتارها و فعالیت‌های فرزندشان نظارت می‌کنند،توانایی شناسایی و تنظیم احساسات را از فرزندشان سلب می‌کنند.
3. افزایش اضطراب 😟
با توجه به پژوهشی که در مجله مطالعات کودک و خانواده منتشر شده است، رفتار نظارتی بیش از حد والدین هلیکوپتری 🚁 باعث افزایش اضطراب و افسردگی کودکان می‌شود.
4. توسعه نیافتن مهارت‌های زندگی
ممکن است والدینی که همیشه آماده هستند تا بند کفش‌های فرزندشان را ببندند، بشقاب غذاخوری او را جمع کنند، اتاقش را مرتب کنند و مراقب انجام تکالیف به موقع او باشند،
در ظاهر والدینی همراه و حامی به نظر بیایند، اما در حقیقت کنترل‌گری بیش از حد آن‌ها مانع مستقل شدن و یادگیری مهارت‌های زندگی فرزندشان می‌شود.
5. ممانعت از خودکارآمدی 🚫
والدین هلیکوپتری 🚁 به جای اینکه روش درست دفاع کردن از خود را به فرزندشان آموزش بدهند،خودشان وارد عمل می‌شوند و از او دفاع می‌کنند.
آیا این والدین در تمام مراحل زندگی فرزندشان کنارش خواهند بود؟
این کودکان بزرگ می‌شوند و در محیط مدرسه و بعدها در محل کار
نمی‌توانند به خوبی با چالش‌ها کنار بیایند.جالب است بدانید که
والدین هلیکوپتری 🚁در بزرگسالی فرزندشان هم دست از سر او برنمی‌دارند و با رفتارهای بیش از حد نظارتی به اعتماد به نفس او آسیب می‌زنند.دکتر دبورا گیلبوا، متخصص فرزندپروری، می‌گوید:
“همیشه باید به دنبال فرصت‌هایی باشیم که
یک قدم از حل مشکلات فرزندمان عقب‌نشینی کنیم.
اجازه دادن به فرزند برای حل مشکلات و پیدا کردن راه‌حل
باعث می‌شود انعطاف‌پذیر و با اعتماد به نفس بار بیاید.”
فصل چهارم: آیا فرزندپروری هلیکوپتری مزایایی هم دارد؟ 🤔
گرچه اصطلاح “والدین هلیکوپتری” 🚁 معمولاً به شکل تحقیرآمیزی استفاده می‌شود، اما فرزندپروری هلیکوپتری
مطلقاً بد نیست.
فرزندان والدین هلیکوپتری:
- همیشه به موقع می‌رسند.
- تکالیفشان را انجام می‌دهند.
- در چارچوب مشخصی رفتار می‌کنند.
والدین هلیکوپتری:
- مایل هستند همیشه در جریان عملکرد تحصیلی فرزندشان باشند.
- اگر متوجه افت تحصیلی فرزندشان شوند،
هر کاری که از دستشان برآید برای حمایت از او انجام خواهند داد. این حمایت در تمام زمینه‌های زندگی فرزندان والدین هلیکوپتری 🚁 جریان دارد.
والدین هلیکوپتری 🚁
همیشه برای حل مشکلات و چالش‌های فرزندشان تمام تلاششان را می‌کنند.
اهمیت دادن به سلامت جسم و روان فرزند **بسیار هم خوب است**،
اما مهم‌تر این است که
در کنار این حمایت
به فرزندتان فضایی برای رشد،
یادگیری مهارت‌های جدید و
کنار آمدن با شکست را بدهید.
فصل پنجم: تجربیات بزرگسالانی که والدین هلیکوپتری داشته‌اند 🗣️
محققان دانشگاه مری واشنگتن
در یک نظرسنجی
از افرادی که والدین هلیکوپتری 🚁 داشته‌اند،
خواستند که احساسشان را درباره این شیوه تربیتی بیان کنند.
چند مورد از نظرات کاربران عبارتند از:
- “بیشتر اوقات مضطرب هستم و احساس ناامنی مبهمی تمام وجودم را در بر می‌گیرد.”
- “در تمام موقعیت‌های شغلی‌ام
مدام نگران این بوده‌ام که مبادا خطایی کنم و باعث ناامیدی دیگران بشوم.
این احساس واقعاً زجرآور است.” - “والدین هلیکوپتری من
همیشه انتظاراتی بیش از حد توان من دارند و
نمی‌پذیرند که من فرد بالغی شده‌ام.” - “من با مادری کنترل‌گر بزرگ شدم و به معنای واقعی هیچ مهارتی یاد نگرفتم.
حالا فردی ۴۰ ساله هستم که هیچ اعتماد به نفسی ندارد و
مدام احساس بی‌ارزشی می‌کند.”
می‌بینید؟
با وجود اینکه والدین هلیکوپتری 🚁
فکر می‌کنند این بهترین شیوه تربیت کردن فرزند است،
فرزندانشان با آن‌ها هم‌عقیده نیستند و
هر کدام به نحوی از زندگی‌شان ناراضی هستند.
فصل ششم: چگونه والدین هلیکوپتری نباشیم؟ 🤔
خودتان والدی هلیکوپتری 🚁 هستید یا همسرتان؟
در این بخش، درباره نحوه برخورد با والدین هلیکوپتری و
پیشگیری از رفتار کنترل‌گرانه
صحبت می‌کنیم.
1. مانع مستقل شدن فرزندتان نشوید
مستقل شدن کودک
فرایندی تدریجی است.
احتمالاً از همان دوران کودکی این جملات را از فرزند خردسالتان می‌شنوید:
- “می‌خواهم خودم انجامش بدهم!”
- “خودم می‌توانم!”
گفتن این جملات
ابراز نیاز او به مستقل شدن و اولین گام برای حرکت به سوی استقلال بیشتر است.
با نظارت غیرمستقیم اجازه بدهید فرزندتان کارهای شخصی‌اش را خودش انجام بدهد؛
حتی اگر صدها بار در این مسیر اشتباه کند و شکست بخورد.
به فرزندتان آزادی متناسب با سن او بدهید.
با این کار به فرزندتان نشان می‌دهید که به او اعتماد دارید و به رشد فردی‌اش احترام می‌گذارید.
با تکرار محول کردن کارها به فرزندتان هم به تدریج استقلال او افزایش می‌یابد و هم شما از نقش والدگری کنترل‌گرانه
فاصله می‌گیرید.
2. به فرزندتان اجازه بدهید نظراتش را بیان کند 🗣️
تمایلات مختلف در وجود هر انسانی نهادینه شده‌اند.
به خاطر همین است که
سبک غذا خوردن، خوابیدن و بازی کردن هر کودک با دیگری متفاوت است.
کودکان از همان سال اول زندگی
که هنوز توانایی صحبت کردن و بیان جملات واضح را ندارند،
با ایما و اشاره و حرکات مختلف شما را با سرگرمی‌ها، بازی‌ها و غذاهای مورد علاقه‌شان آشنا می‌کنند.
